Strona główna
  • O nas
    • Historia
    • Język
    • Religia
    • Projekty
  • Kalendarz
  • Aktualności
    • Aktualności
    • KARAJ JOŁŁARY
      • Katalog
      • Ludzie
      • Wystawy
      • Miejsca
  • Karaimska mapa muzyczna
    • Mapa
    • Ludzie
    • Miejsca
  • Multimedia
    • Wideo
    • Audio
    • Zdjęcia
    • Radio
    • Kalendarze
  • NASZE SERWISY
    • Karaimska mapa muzyczna
    • BITIK
    • Czasopisma
    • DOSTŁAR
    • E-jazyszłar
    • FKD
    • E-tilimiz
  • Kontakt

Aleksander Mardkowicz

Okres życia:
24.02.1875-5.04.1944

(Mardkowicz Kokizow)*,

(kryp . Al-Mar), karaimski pisarz i działacz. Od r. 1936 do właściwego nazwiska dodawał Kokizow, nawiązując do miejscowości, skąd pochodzili jego przodkowie, i do pokrewieństwa z osiadłym od końca XVIII w. na Krymie rodem Kokizow, który wydał kilku uczonych karaimskich. Ur. 24 II w Łucku, był synem Marka, nauczyciela, i Anny z Łokszyńskich. Ukończywszy gimnazjum pracował w notariacie w Łucku. W r. 1901 przeniósł się do Jekaterynosławia, gdzie z kolegą założył biuro notarialne. Tu debiutował jako literat i dziennikarz. W r. 1921 wrócił z rodziną do Łucka, gdzie kontynuował zawód notariusza i rozwinął ożywioną działalność jako wieloletni członek zarządu, a później prezes miejscowej gminy karaimskiej oraz organizator wielu poczynań kulturalnych. W r. 1927 postanowił M. zorganizować własnym sumptem wydawnictwo karaimskie. W 1. 1930-9 ogłosił drukiem w Łucku 11 pozycji w języku karaimskim i 6 po polsku. Z karaimskich 8 wyszło spod pióra Mardkowicza; 3 poematy: Halic (Halicz), Janhy jirlar (Nowe pieśni), Szełomit (imię żeńskie), zbiór czterowierszy Tozdurhan birtik (Rozsypane ziarno), 2 nowele: Birtfhi kekłernin (Ziarno niebios) i Aziz tas (Święty kamień), bajka Elijahunun ucuru (Przygody Eliasza) i obrazek historyczny Aj jaryhynda (W blasku księżyca). Tematy do swych utworów czerpał M. z historii Karaimów. Inne jego pozycje wydawnicze to "Zemerłer" - stare karaimskie pieśni religijne, "Łuwachłar" - kalendarz na lata 1933-6 zawierający utwory literackie. Dla turkologii zasłużył się M. przez wydanie słownika karaimsko-polsko-niemieckiego (1935), życzliwie przyjętego przez koła naukowe.

W języku polskim wydał M. Krótki wykład gramatyki języka zachodnio-karaimskiego (narzecze łucko-halickie) w opracowaniu A. Zajączkowskiego oraz własne, popularne prace: Karaim, jego życie i zwyczaje w przysłowiach ludowych, O Iliaszu Karaimowiczu, zwierzchniku wojsk zaporoskich, Synowie Zakonu (Kilka słów o Karaimach), Ogniska karaimskie (Łuck, Halicz, Wilno, Troki) (3 wydania) i satyrę na łuckich notariuszy pt. Pieśń o trzech augurach (tylko 1 cz.). W r. 1930 podjął się M. wydawania kwartalnika w języku karaimskim "Biźnin Jołuntuz" (Nasza Droga, wyszedł 1 nr), później zmienił jego nazwę na "Karaj Awazy" (Głos Karaima), którego w I. 1931 -8 wyszło 12 zeszytów. Publikował tu M. także utwory własne oraz m. in. wiersze Zachariasza Abrahamowicza (1878-1903), autora hymnu karaimskiego będącego oddźwiękiem "Jeszcze Polka nie zginęła". Zeszyt 10 zawierał dodatek w języku polskim. M. współpracował także z czasopismem "Myśl Karaimska". Żywe kontakty utrzymywał z prof. Tadeuszem Kowalskim, który służył mu radą i systematycznie recenzował jego twórczość. Polskie Tow. Orientalistyczne powołało Mardkowicza w r. 1932 w poczet swych członków czynnych. Gminy karaimskie w Łucku i Haliczu nadały mu członkostwo honorowe. M. brał żywy udział w pracach Tow. Miłośników Historii Karaimskiej. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. M. zmarł 5 IV 1944 w Łucku i został pochowany na miejscowym cmentarzu karaimskim.
Z zawartego w r. 1910 związku małżeńskiego z Rozalią Sandomirską pozostawił córkę Tamarę oraz synów Anatola i Marka.

Bogate zbiory karaimskie Mardkowicza pozostały w Łucku. Rękopisy jego prac i utworów, z których część nie była dotąd ogłoszona drukiem, znajdują się w zbiorach byłego Zakładu Orientalistyki PAN w Warszawie.


Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Zajączkowski A., Die karaimische Literatur, w: Philologiae Turcicae Fundamenta, Wiesbaden 1964 II 798-9; tenże, Karaims in Poland, W.-La Haye Paris 1961 s. 92 ; "Karaj Awazy" 1937 z. 11 s. 22- (Z. Zarachowicz); "Myśl Karaimska" S. N. (Wr.) T. 1: 1946 s. 141, T. 2: 1931 z. 3-4 s. 61-2, z. 10, 1934, s. 108-12, z. 11, 1936, s. 93-4, 95-9, z. 12, 1939, s. 121-6 (T. Kowalski); - Arch. PAN Oddz. w Kr.: No 116 M. (Korespondencja z prof. T. Kowalskim); - Informacje Tamary Mardkowicz z Gdańska.

Włodzimierz Zajączkowski

 

Bibliografia:
  • Polski Słownik Biograficzny, 1974, t. 19, s. 617 - 618
Cmentarz Karaimski w Łucku, język karaimski, Karaj Awazy, kultura karaimska, Łuck, Karaimska mapa muzyczna

Inni ludzie

Aleksander Mardkowicz
E. Juchniewicz
Hanna Pilecka
Józef Firkowicz
Ludmiła Juchniewicz
Mariola Abkowicz
Michał Tynfowicz
Mojsiej Pilecki
Mordechaj Sułtański
Rafał Abkowicz
Szełomo syn Aharona z Poswola
Szełumiel Łopatto
Szymon Firkowicz
Szymon Firkowicz (hazzan trocki)
Szymon Juchniewicz
Szymon Kobecki
Walentyna Sulimowicz, z Łobanosów
Zachariasz Izaak Abrahamowicz
Zenon Firkowicz
Zofia Abkowicz

Zrealizowano dzięki dotacji: Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji | Designed and developed by Stain Studio