Przejdź do treści

Dokładna data osiedlenia się Karaimów w Łucku nie jest znana. Być może Karaimi pojawili się tam w XIII w., w tym samym czasie, co mówiący tymże dialektem ich rodacy z Halicza. Miejscowa tradycja wiąże jednak ich przybycie, podobnie jak w Trokach, z osobą Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda. Jak podawał karaimski uczony z Łucka, Mordechaj Sułtański (1773–1863), książę miał osiedlić na prawym brzegu rzeki Styr, naprzeciwko twierdzy, w miejscu zwanym Krasna Góra sto sprowadzonych z Krymu rodzin.  

Istnieje kilka XV wiecznych wzmianek świadczących o Karaimach w Łucku. Po powrocie z wygnania przez króla Aleksandra Jagiellończyka Karaimi stopniowo uzyskiwali kolejne przywileje i zwolnienia z podatków. Dzierżawili ziemię, a utrzymywali się głównie z handlu. Pierwsza wzmianka o Karaimach w Łucku pochodzi z 1506 roku z dokumentu króla Zygmunta I Starego, który zwolnił gminy żydowską i karaimską z czynszu za dom modlitwy. Musiała zatem istnieć już wcześniej wspólnota, która była na tyle duża, aby w wyznaczonym miejscu zbierać się na modlitwę. W 1552 roku odnotowano w Łucku 27 karaimskich gospodarzy, a 5 lat później pogłówne zapłaciło w Łucku 40 Karaimów. Mieszkali głównie na biegnącej wzdłuż rzeki ulicy Karaimskiej, której nazwa pojawia się po raz pierwszy w 1561 r. Co najmniej od początku XVI w. posiadali swoją świątynię, a także cmentarz. W latach 1677-1679 Karaimów w Łucku było 16, a ponad 100 lat później populacja odrodziła się do 126 osób w mieście i okolicach.

Po III rozbiorze Rzeczypospolitej Karaimi znaleźli się pod władzą carską, gdzie początkowo otrzymali te same prawa co Żydzi. W XIX wieku pracowali nad zrównaniem statusu Karaimów ze statusem rosyjskich obywateli w Imperium. Spisy z połowy XIX wieku notują w Łucku odpowiednio 233 i 228 osób. Spis powszechny w Rosji z 1897 roku notuje w mieście 50 osób. Spadek ten spowodowany był migracjami ekonomicznymi w głąb Imperium Rosyjskiego. U progu XX wieku w Łucku mieszkało ok. 100 Karaimów. Na dalszy spadek złożyła się przymusowa ewakuacja w 1915 roku. Po zakończeniu I Wojny Światowej i odzyskaniu niepodległości przez Polskę część emigrantów powróciła w rodzinne strony.  W okresie międzywojennym Karami w Łucku stanowili grupę od ok. 50 do 70 osób. Był to najmniej liczna gmina karaimska w II Rzeczypospolitej. Po II wojnie światowej większość łuckich Karaimów zdecydowała się na wyjazd do Polski. Obecnie w Łucku nie pozostały już żadne materialne ślady ich kilkusetletniej bytności.

Ulica Karaimska w Łucku