Przejdź do treści

W połowie lat 50-tych XIX wieku do Kijowa wyemigrowała grupa Karaimów zamieszkująch na Krymie, a prawie 50 lat później stanowili grupę 200 obywateli w 276 tysięcznym mieście. Najbardziej wypływową była rodzina Kogenów przemysłowców tytoniowych, którzy od 1860 roku rozwijali w Kijowie swoje fabryki. Przedsięwzięcie było na tyle sprawne, że już w 1872 roku Solomon Aronowicz otworzył dom handlowy "Kogen i Szyszman". W 1887 roku Solomon Aronowicz został sparaliżowany jednak nadal kookrdynował działaniami fabryki, która do czasów nacjonalizacji w 1923 roku była jednym z największych zakładów tytoniowych w ZSRR. Inne rodziny karaimskie zamieszkujące w Kijowie głownie zajmowały się handlem.

W 1898 roku Izaak Szyszman otrzymał od dumy pozwolenie na budowę kamiennej świątyni. Projekt kienesy wykonał Władysław Horodecki - jeden z popularnych architektów Kijowa, a wykonawcą budynku była firma Lwa Ginzburga. Jesienią 1898 roku kienesa była już gotowa, jednak jej wykończenie zajęło jeszcze ponad rok, ostatecznie 16 listopada 1900 została otwarta. Uroczyste poświęcenie miało miejsce 27 stycznia 1902 roku. Na tę okoliczność pojawili się Hacham Taurydzki i Odeski Pampułow, zastępca gubernatora Sztakelberg, mer Porocenko, rektor uniwersytetu Fortinskij, generałowie i przedstawiciele miasta oraz gminy karaimskiej, której przewodniczył Mojsiej Aronowicz Kogen.

Kienesa na ulicy Bolszoj Podwalnoj (obecnie Jarosławlew Wał 7) zbudowana została w stylu mauretańskim. Ceglany budynek o wymiarach 30x14 metrów ozdobiony został boniowanym cokołem z rustyką. Wąska fasada ozdobiona została centralnym ryzalitem, w którym mieści się wsparty na dwóch kolumnach portyk zamknięty łukiem w ośli grzbiet. Nad portykiem znajdowała się tablica z ornamentalnymi napisami. Budynek zamykał rozbudowany i dekoracyjny gzyms arkadkowy ponad który sięgała cynkowa kopuła.  Budynek z ozdobiono nowoczesnym na ówczesne okoliczności rozwiązaniem: cementowymi arabeskami, palmetami oraz ornamentami typu "plaster miodu" wykonanymi przez Eliję Sała. We wnętrzu znajdował się przedsionek, dwa pomieszczenia i główna sala modlitewna rozdzielona arkadą na nierówne części.  Sufit kienesy ozdobiony był licznymi cementowymi spływami stalaktytowymi, które nawiązywały do sklepień jaskiń. O nowoczesności budynku świadczy fakt, że był on podłączony do sieci elektrycznej, ogrzewany, z dostępem do wody oraz systemem wentylacji. Współcześni pisali o nim, że jest to piękny choć nieco mroczny budynek.

W czasach radzieckich kienesa pełniła funkcję budynku użyteczności publicznej, teatr lalek, od 1952 r. kino "Zarja", a od 1981 r. Dom Aktora. W czasie prac "rekonstrukcyjnych" usunięto stalaktytowe detale sufitu, uszkodzono arabskie motywy w portalu, usunięto cynkowaną kopułę, zniszczono ogrodzenie oraz furtkę. Mimo zaistniałych zniszczeń i zaniedbań budynek kijowskiej kienesy zachwyca i dziś. Karaimski cmentarz w Kijowie nie zachował się do naszych czasów, uległ zniszczeniu razem z żydowskim, tureckim i Brackim w czasach sowieckich.

W Kijowie w 1904 r. w drukarni Stefana Kulżenko wwydany został zbiór poezji Szymona Kobeckiego, zatytułowany Irłar („Pieśni”) jest uznawany za pierwsze wydanie drukiem świeckiej literatury karaimskiej. W literaturze rękopiśmiennej utwory o tematyce niereligijnej, częściej spotykane u Karaimów krymskich w zeszytach medżuma, u Karaimów litewsko-polskich są dość rzadkie. Tym większe znaczenie ma tomik Kobeckiego, na który składa się 25 utworów, w tym niezwykle popularna kołysanka „Iry mamanyn tošagi katnyn jaš uwłunun” (znana jako „Jukła uwłum”), występująca w kilku wersjach muzycznych, m.in. autorstwa Walentyny Łobanosówny.

Miejsce kinesy